Sau một năm lao động vất vả, khoảng giữa tháng Chạp, các gia đình người Dao Ô Gang ở thôn Khuổi Bốc chọn ngày đẹp để tổ chức "Ăn Tết sớm". Các thành viên trong gia đình đều tạm dừng mọi công việc nương rẫy, ruộng đồng, con cái đi làm ăn trở về nhà quây quần cùng nhau dọn dẹp nhà cửa, bài trí lại bàn thờ tổ tiên, mổ lợn, gà làm mâm cơm tết...
Người Dao Ô Gang ở thôn Khuổi Bốc, xã Trung Minh mổ lợn tổ chức "Ăn Tết sớm"
Một trong những sản vật không thể thiếu của người Dao Ô Gang trong những ngày Tết là bánh dầy màu đỏ. Nếu như bánh dầy của các dân tộc khác có màu trắng, hình tròn, được coi là đặc trưng cho bầu trời trong tín ngưỡng của văn hóa cộng đồng Việt thì bánh dầy của người Dao có nét độc đáo riêng, nó xuất phát từ nét đẹp văn hóa, phong tục, tập quán sản xuất, sinh hoạt, khí hậu, vùng miền để kết hợp làm nên một sản phẩm đặc trưng, để dâng lên tổ tiên, cầu mong vụ mùa thuận lợi.
Nguyên liệu làm bánh do các gia đình trong thôn, bản tự sản xuất được như: gạo nếp nương, hạt vừng đen, lá cơm đỏ… Trong ngày Tết, chị em phụ nữ sẽ đảm nhiệm việc làm bánh còn những người đàn ông trong gia đình phụ việc mổ lợn, vào bếp và chế biến món ăn truyền thống.
Bánh dầy là một trong những sản vật không thể thiếu của người Dao Ô Gang trong những ngày Tết
Bà Bàn Thị Hoa, thôn Khuổi Bốc, xã Trung Minh chia sẻ: Dân tộc Dao Ô Gang thì trong Tết sớm bắt buộc phải có loại bánh dầy này, bánh làm ra phải để cũng tổ tiên trước sau đó mới mời khách thưởng thức, còn các ngày Lễ, Tết khác thì bà con lại làm các loại bánh khác, bà cũng mong muốn là Tết nào gia đình cũng có đầy đủ anh em về sum họp đông vui.
Theo phong tục của người Dao Ô Gang, Lễ cúng là phần quan trọng nhất trong ngày tổ chức Tết sớm. Thầy cúng được mời đến để thay mặt gia chủ báo cáo với tổ tiên kết quả một năm lao động sản xuất và cúng giải hạn, rũ bỏ những rủi ro trong năm cũ, các thành viên trong gia đình được khỏe mạnh, làm ăn may mắn; đồng thời mời ông bà, tổ tiên cùng những người đã khuất về ăn Tết... Mâm cỗ cúng thường gồm một phần thịt lợn, gà và rượu, bánh dầy do gia đình chuẩn bị bày trước bàn thờ tổ tiên.
Theo thầy cúng Lý Văn Cam, thôn Khuổi Bốc, xã Trung Minh thì phong tục dân tộc của người Dao ở thôn Khuổi Bốc đã duy trì phong tục Lễ cúng tết từ đời cụ, đời xưa về rồi, năm hết tết đến con cháu nhớ ơn của các cụ, tổ tiên, gia đình đốt hương khất để các cụ trông con cháu, coi con cháu, cầu mong cho gia đình luôn hạnh phúc, tốt đẹp cả năm, làm ăn may mắn.
Lễ cúng là phần quan trọng nhất trong ngày tổ chức Tết sớm
Sau lễ cúng, tất cả anh em trong gia đình, dòng họ; bà con trong thôn bản và bạn bè gần gũi đều có mặt quây quần bên mâm cơm đoàn tụ để chung vui cùng gia chủ. Đây cũng là dịp để người lớn nhắc nhở, dạy dỗ con cháu những điều hay lẽ phải; cùng trò chuyện về những điều đã qua trong năm cũ và bàn bạc, dự tính những việc của gia đình sẽ làm trong năm mới...
Hiện nay thôn Khuổi Bốc xã Trung Minh có 64 hộ gia đình, trong đó có trên 80% hộ gia đình người Dao Ô Gang sống xen kẽ với một số dân tộc khác. Những năm qua được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước đối với đồng bào dân tộc thiểu số, vùng khó khăn. Người dân ở đây được vay vốn sản xuất với lãi suất ưu đãi, hỗ trợ con giống, công cụ sản xuất; người dân Khuổi Bốc đã nỗ lực vươn lên trồng rừng sản xuất, giữ rừng nguyên sinh, chăn nuôi đại gia súc, nâng cao thu nhập, ổn định cuộc sống.
Bà Lý Thị Thu Hằng, Chủ tịch UBND, xã Trung Minh cho biết: Các nhánh Dao ở Trung Minh đón tết Giao thừa hay còn gọi là ăn tết họ rất là sớm, từ ngày mùng 10 tháng 12 âm lịch các gia đình đã tổ chức dục dịch ăn tết. Đối với dân tộc Dao thì hay thờ Bàn Vương, chính vì thờ vậy các dòng họ sẽ tổ chức ăn tết sớm để cho các gia đình nhỏ, con cháu sẽ được ăn tết tại hộ gia đình của chọ. Đối với dân tộc Dao Ô Gang hiện nay ở xã Trung Minh chỉ còn có ở 2 thôn là Bản Bài và Khuổi Bốc, chính vì vậy trong thời gian qua thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia thì xã cũng đã thành lập CLB bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc Dao, Mông. Trong toàn huyện riên chỉ có ở thôn Khuổi Bốc ở xã Trung Minh có một CLB có 2 dân tộc, qua đó nêu cao tinh thần đoàn kết cũng như là được sự quan tâm của chi bộ thôn bản, thì CLB đã tập trung được việc bảo tồn, giữ gìn được bản sắc văn hóa dân tộc Dao.
Chị em phụ nữ người Dao Ô Gang ở thôn Khuổi Bốc, xã Trung Minh chơi các trò chơi truyenf thống trong ngày Tết
Cùng với đẩy mạnh phát triển kinh tế, người Dao Ô Gang ở thôn Khuổi Bốc luôn đoàn kết, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa của dân tộc, bảo tồn các hoạt động văn hóa tinh thần. Từ đó, góp phần làm phong phú thêm bản sắc văn hóa các dân tộc trên địa bàn huyện./.
Thực hiện: Viết Kiều
